Jednym z najważniejszych elementów powojennego ładu było utworzenie niepodległego państwa polskiego. W 1795 roku Polska zniknęła z map Europy podzielona między trzy kraje zaborcze - Austrię, Prusy i Rosję. Ciemiężony przez zaborców naród polski kilkukrotnie zrywał się do walki o wolność. Bezskutecznie. Dopiero po 123 latach niewoli, 11 listopada 1918 roku ogłoszono ustanowienie państwa polskiego w granicach uwzględniających uwarunkowania historyczne.

Trudności młodego państwa

Powstanie wolnej i niepodległej Polski było jednym z czternastu punktów przedstawionych przez prezydenta USA Woodrowa Wilsona jako kryteriów ustaleń powojennych. Przemówienie Wilsona stało się podstawą dla rokowań pokojowych i jednym z niezwykle ważnych aktów sankcjonujących odbudowę polskiej państwowości. Szczególną rolę w procesie odzyskania niepodległości odegrali wybitni wojskowi i politycy, w tym Józef Piłsudski, Roman Dmowski oraz Ignacy Paderewski.

Młode państwo polskie musiało sobie poradzić z licznymi problemami, wśród których na plan pierwszy wybijało się zunifikowanie systemu administracyjnego, prawnego, monetarnego, ochrona nowych granic, odbudowa po latach zaniedbań i zniszczeń wojennych i wreszcie zorganizowanie nowego systemu politycznego. Palącym problemem było także silne zróżnicowanie etniczne ziem polskich oraz znaczny odsetek mniejszości narodowych, w tym mniejszości ukraińskiej, żydowskiej, białoruskiej i niemieckiej. Nieustabilizowane granice podlegały zmianom niemal w całym okresie dwudziestolecia międzywojennego, co było wynikiem plebiscytów, układów bilateralnych oraz kampanii militarnych. W latach 1918-1921 Polska toczyła wojny z Ukrainą oraz Rosją. Ostatecznie na mocy traktatu ryskiego z marca 1921 roku ustalone zostały wschodnie granice RP z Wilnem, Nowogródkiem, Pińskiem i Tarnopolem po stronie polskiej.

Wojna o granice

Na granicy polsko-niemieckiej także trwały walki o ustanowienie korzystnej linii demarkacyjnej. W latach 1918-1921 wybuchły cztery powstania (jedno w Wielkopolsce, trzy na Śląsku), które towarzyszyły przeprowadzanym w tym rejonie plebiscytom. Na mocy ustaleń i międzynarodowego arbitrażu do Polski przyłączono jedną trzecią Górnego Śląska z Katowicami, Mysłowicami, Pszczyną i Rybnikiem. W 1919 roku trwały również walki o Śląsk Cieszyński. Spory o granicę z Czechosłowacją dotyczyły także obszaru Zaolzia, który najpierw został przyznany Czechom, a następnie w 1938 roku został zajęty zbrojnie przez siły polskie. Militarną akcję wykonały również oddziały polskie w rejonie granicy z Litwą. W 1922 roku do Polski włączono zajęte dwa lata wcześniej Wilno. Spory terytorialne doprowadziły do ochłodzenia stosunków Polski z krajami ościennymi. Szczególnie napięte relacje notowano w kontaktach z Litwą, Ukraińcami oraz Czechami ze względu na roszczenia obu stron kolejno do Wileńszczyzny, Galicji Wschodniej wraz z Lwowem i Zaolzia ze Śląskiem Cieszyńskim.